Değerli meslektaşlarım,

Toplumlar, millet olma şuurunu ortak bir dile sahip olmakla elde etmekte ve millî varlıklarını yabancı dillerin istilalarından koruyarak devam ettirebilmektedirler. Yozlaşma ve yabancılaşma dille sınırlı kalmayarak, zamanla bütün değerlerin yok olmasına ve millî birliğin telafisi imkânsız zararlar görmesine sebep olmaktadır.

Dildeki yabancılaşma ve yozlaşmanın en yoğun yaşandığı alanların başında tabela kirliliği gelmektedir. Dilimize karşı kayıtsızlık ve yabancı kültür özentiliği, maalesef meslektaşlarımızı da etkilediğinden ülkemizde faaliyet gösteren muayenehane, poliklinik ve hastane isimlerinde, mesleki unvan ve adlarda yabancılaşma süratle artmaktadır. Muayenehane ve hastane tabelalarında “anwell, cosmo, info, land, health, hospital, home, park, palace, unipol vb.” yüzlerce yabancı kelimelerin kullanımının yaygınlaştığı görülmektedir. Tabelalarında yabancı kelime tercihinde bulunan meslektaşlarımızın başlıca gerekçelerine bakıldığında; dikkat çekmek, popülerlik, özenti, yabancı isimlere talebin daha fazla olduğu algısı vb. gibi nedenlerin olduğu ifade edilmektedir.

Bu duruma örnek teşkil edecek Kayseri ili sınırları dâhilinde bulunan toplam 126 veteriner kliniklerinin isimleri ve dolayısıyla tabelaları incelendiğinde yabancı dil kullanımının %16 olduğu görülmektedir. Merkez ilçelerden Melikgazi ilçesinde hizmet veren toplam 25 adet veteriner kliniğinden 7’sinde (%28), Kocasinan ilçesinde hizmet veren toplam 28 adet veteriner kliniğinden 4’ünde (%14) ve Talas ilçesinde hizmet veren toplam 13 veteriner kliniğinden 8’inde (%62) klinik ismi olarak yabancı dil tespit edilmiştir (Şekil 1,2.). Şuan için klinik isimlerinde dil tercihi olarak Türkçe kullanımı sayısal olarak üstün olsa da klinik isimlerinde yabancı dil kullanan veteriner kliniklerinin son yıllarda faaliyetlerine başladığı göz önüne alındığında ne yazık ki kaygı verici bir durum karşımıza çıkmaktadır.

Şekil 1. Kayseri ilindeki veteriner kliniklerinin Türkçe ve yabancı dildeki isimlerinin oranları

Şekil 2. Kayseri ilindeki veteriner kliniklerinin Türkçe ve yabancı dildeki isimlerinin yüzdelik oranı

Konu ile ilgili mevzuat incelendiğinde Veteriner Hekim Muayenehane ve Poliklinik Yönetmeliğinin “Tabela” başlıklı 18. maddenin 1. fıkrasında “Muayenehane ve polikliniklerin tanıtımı için işyerlerine açıklayıcı ve tanıtıcı tabela asılabilir” şeklindeki ifade ile veteriner muayenehane ve polikliniklerine tanıtım amaçlı tabela asılabileceği belirtilmiştir. Aynı maddenin 2. fıkrasında ise “Tabelalarda, ilgili kanunlar uyarınca kazanılan unvanlar kullanılabilir. Bunun dışında yanıltıcı bilgiler, yanlış ifadeler ile mesleği küçük düşürücü ifadeler kullanılamaz. Muayenehane ve poliklinik dışındaki tabelaya, muayenehane veya polikliniğin adı, telefon numarası, veteriner hekimlerin adı, unvanı, varsa kazandığı ihtisasları yazılabilir. Tabelada başka bir unvan veya mevcut unvanların yabancı dildeki karşılıkları kullanılamaz” şeklinde tanımlama yapılmıştır. Görüldüğü üzere tabelalarda kullanılacak dil ile ilgili kısıtlama sadece unvanlar ile sınırlı kalmış, veteriner muayenehane ve poliklinik tabelalarında kullanılacak isim ile ilgili yabancı dil düzeyinde bir kısıtlama getirilmemiştir.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Uygulama Yönetmeliğinin 72. maddesinde “Tabelalarda, ilanlarda veya reçete kâğıtlarında kanunen kazanılmış sıfatlar dışında unvan kullanılamaz. Bunlara her ne şekilde olursa olsun, reklam anlamı taşıyan biçim ve işaretler konamaz” bildirilmiş olup aynı Yönetmeliğin 116(6). maddesinde “Propaganda ve reklam mahiyetinde çalışma yerlerini ve ihtisaslarını bildirir ilanlar tertip etmek, tabela, ilan, reçete ve bunun gibi yerlerde reklam ve propaganda mahiyetinde biçim ve işaretler kullanmak, yazılı ve görsel yolla reklam ve propaganda yapmak” yazılı ihtar olarak disiplin cezasını gerektiren fiili durumlar arasında sayılmıştır. Bu yönetmelikte de mesleğimiz ile ilgili diğer sorunlara değinilirken tabelalarda yabancı dil kullanımı ile ilgili bir içeriğe yer verilmediği görülmektedir.

Buna karşın Türk Standartları Enstitüsü (TSE) 2018 yılında kurum ve kuruluşlarda bulunan tabelaların içerisinde yer alan yabancı kelimelerin Türkçe kelimelerin ancak %25 büyüklüğündeki puntolarla yazılmasını gerektiren yeni bir kurallar standardını (TS 13813) yayınlamıştır. Bu düzenleme ile tabelalarda Türkçe kelimelerin kullanılması esas alınmıştır. Ancak Belediyelerin ilan, reklam ve tabela yönetmeliklerindeki işyeri tabelalarıyla ilgili maddelerde yabancı dil kısıtlaması ile ilgili hükümler mevcut değildir. Bu yönetmelikler ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda bazı düzenlemelerin yapılması konusunda kamuoyu beklentileri bulunmaktadır. Bu hususta bahsi geçen Kanunda işyerine asılan Türkçe olmayan tabela ve benzer ilanlardan alınacak vergilerin artırılması, Yönetmeliklerde ise tatil yöreleri -o da kısıtlı bir şekilde- dışındaki yabancı dildeki tabelalara izin verilmemesi gibi hükümlerin yer alması önerilebilir. Aksi takdirde kültürel ve sosyal dokumuz uzun vadede büyük bir tehlikeyle karşı karşıya kalabilecektir.

Türkçemiz bizim ses bayrağımızdır ve Adriyatik’ten Çin Seddi’ne ve hatta dünyanın neresinde olursa olsun bizleri gönülden gönüle bağlayan kilit taşıdır. Yahya Kemal dilin hayatımızdaki yeri ve önemini “Bu dil ağzımda annemin sütüdür” söylemi ile açıkça ifade etmektedir. Yazı dili olarak 1500, konuşma dili olarak ise yaklaşık 5000 yıllık bir geçmişi olan kadim Türkçemizi ihmal ederken  kavrayışımızı, kavramlarımızı ve bizi biz yapan özümüzü kaybedeceğimizi unutmamalıyız.

Günümüzde gerek ulaşımın gerekse kitle iletişim araçlarının aracılığıyla adeta küçük bir köy haline gelen dünyada dillerin ve kültürün etkilenmesi büyük bir hız kazanmıştır. Hiç şüphesiz bu durumdan en büyük yarayı dilimiz almaktadır. Son yıllarda yeni açılan veteriner klinik ve polikliniklerinde küreselleşen dünya ile paralel olarak isim tercihlerinde de Türkçe haricinde dillerin kullanılması karşımıza çıkmaktadır. Türkiye ölçeğinde veriler incelendiğinde sahil bölgeleri, turistik alanlar ve büyük şehirler yoğunlukta olmak üzere klinisyen veteriner hekimlerin isim tercihlerinde Türkçeden başka dilleri tercih etmesi Kayseri ilindeki durumdan çokta farklı gözükmemektedir. Bu sorundan hareketle, markalaşmanın ve tercih edilmenin başlıca sebebinin isimlerden ziyade verilen hizmetin niteliği ve kalitesi olduğu unutulmamalıdır.

Tüm vefakâr, cefakâr, hayvan ve toplum sağlığı için kendi hayatlarını riske atan kutsal ve kadim bir mesleğin mensubu olan siz veteriner hekim meslektaşlarımızdan ve halen veteriner fakültelerinde okumakta olan meslektaş adaylarımızdan ricamızdır:

Cumhuriyetimizin Kurucusu Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün söylemiyle “Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek” en asil görevimizdir. Milli kimliğimiz ve kültürümüzün hem temel hem de kilit taşı olan Türkçemizin kullanımında gerekli önemi göstermeli; klinik, poliklinik ve hayvan hastanesi isimlerinde, tabelalarda ve kartvizitlerde seçimlerimizi anamızın ak sütü kadar helal Türkçeden yana kullanalım.

Mesleki Saygılarımla.

Araş.Gör. Ali İlteriş AYKUN

Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Veteriner Hekimliği Tarihi Ve Deontoloji Anabilim Dalı

KAYNAKLAR

Kayseri İli Veteriner Klinik ve Poliklinik İsim Listesi. Haziran 2022. Kayseri İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Hayvan Sağlığı ve Yetiştiriciliği Şube Müdürlüğü.

Kurum ve Kuruluşlarda kullanılan tabelalar için kurallar. 19.03.2018 tarihli ve TS 13813 nolu Türk Standartı. Türk Standartları Enstitüsü (TSE). Erişim tarihi: 03.06.2022, Erişim adresi:  https://intweb.tse.org.tr/Standard/Standard/StandardAra.aspx.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Uygulama Yönetmeliği. 13 Eylül 2006 tarihli ve 26288 sayılı Resmi Gazete (RG). Erişim tarihi: 03.06.2022, Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/09/20060913-9.htm

Veteriner Hekim Muayenehane ve Poliklinik Yönetmeliği. 15 Ekim 2011 tarihli ve 28085 sayılı Resmi Gazete (RG). Erişim tarihi: 03.06.2022, Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/10/20111015-2.htm