Bir kızgınlık sonrası çiftleşme olsun veya olmasın hayvanın gebe olmadığı halde kendini gebe hissetmesi olgusuna yalancı gebelik denir. Köpeklerde yalancı gebelik, genellikle östrüs bitişinden 6-9 hafta sonra ortaya çıkan bir sendrom olarak tanımlanabilir. Yalancı gebelik için pseudocyesis, pseudograviditae, lactatio false, lactomanie, lactatio sine gravididate veya sinirsel laktasyon gibi terimler de kullanılmasına rağmen bu olgu basitçe “Pseudopregnancy” (yalancı gebelik) olarak tanımlanır.

Progesteron uyarımı takiben gebe olmayan köpeklerde görülen yalancı gebeliğin sebebi östrüstan itibaren başlayıp, metaöstrüsun sonuna kadar şekillenen hormonal değişikliklere bağlanmaktadır.

Prolaktin konsantrasyonu gebe köpeklerdeki gibi, gebe olmayan köpeklerde de yükselir. Bu da yalancı gebeliğin klinik belirtilerinin prolaktin ile ilişkili olacağına işaret etmektedir.

Yalancı gebelik klinik açıdan önemli bir olgudur. Yalancı gebelikte endometriyum ve meme bezleri prolaktinle sinerjik olarak progesterona aşırı biçimde duyarlı olmaktadır. Gebe olmayan köpeklerde ovulasyondan sonra CL uzun bir süre fonksiyonel olarak kalır. Uterus, embriyoların bulunmamasına rağmen erken gebeliktekine benzer bir biçimde duyarlılaşır ve genişler. Buna bağlı olarak abdomen gevşek bir hal alır. Birçok olguda, diöstrüstaki köpeklerde, gebeliktekine benzer semptomlar görülmez.

Ancak, bazen çiftleşmeyen veya çiftleşme sonrasında gebe kalmayan dişi köpeklerde gebeliktekine benzer ciddi dış semptomlar gelişir. Gebeliktekine benzer belirtilerin şekillendiği durumlar klinik yalancı gebelik veya açık yalancı gebelik olarak tanımlanmaktadır. Yalancı gebeliğe ait görülebilecek belirtilerin klinik olarak şekillenmediği durumlar ise kapalı veya klinik olmayan yalancı gebelik olarak tanımlanmaktadır.

Patofizyolojisi

Yalancı gebeliğin patofizyolojisi, progesterondaki hızlı düşüş ve buna paralel olarak şekillenen prolaktindeki artışa bağlanmaktadır. Hipofiz hormonu olan prolaktin klinik yalancı gebeliğin patofizyolojisinde temel rol oynar. Klinik yalancı gebelik yaşa, türe ve çevresel faktörlere göre etkilenebilir. Buna ek olarak, beslenme şekillerinin de yalancı gebeliğin oluşmasında etkili olabileceği bildirilmektedir.

Yalancı gebelikte görülen meme gelişmesi için progesteron gereklidir. Yalancı gebelik, prolaktin konsantrasyonunun artması sonucu veya geç luteal dönemde progesteron seviyesindeki normal azalıştan daha hızlı bir şekilde prolaktine duyarlılığın artmasıyla meydana gelebilmektedir.

Yalancı gebe köpeklerin kan prolaktin düzeyleri daha yüksektir. Progesteron seviyesindeki olası düşüş ve buna paralel olarak artan prolaktin düzeyi yalancı gebeliğin etiyolojisinde önemli rol oynar. Nitekim, istenmeyen belirtiler prolaktin sekresyonunu inhibe eden ilaçlar ile giderilebilmektedir. Yalancı gebelik şekillenen birçok köpekte progesteron seviyesinde ani bir düşüş olabilmektedir. Ancak, progesterondaki bu ani düşüş yalancı gebelik için yeterli bir sebep değildir. Bazı köpekler progesteronun aniden düşmesiyle oluşabilecek etkilere diğer köpeklerden daha duyarlı olabilmektedir.

Memelilerde prolaktin pubertastan mammogeneze kadar ve hatta laktogenez ve laktasyon süresince meme bezi gelişiminin tüm aşamalarında uyarıcı etki yapar. Dişi köpeklerde prolaktin, doğum ve doğum sonrası hazırlıkların oluşmasını da içeren, annelik davranışlarının ortaya çıkmasında etkili olduğu gibi, klinik yalancı gebelik sürecinde de bu davranışların şekillenmesinde rol oynar.

Prolaktine duyarlılıkta bir artış ve progesteron seviyesinin aniden düşmesiyle bazı dokularda buna karşı bir cevap şekillenir ve bu cevap yalancı gebeliğin belirtileri olarak ortaya çıkmaktadır.

Yalancı gebelik belirtilerinin oluşmasında prolaktin çok önemli bir faktör olarak görülmesine rağmen östrojen gibi diğer hormonların da etkili olduğu bildirilmektedir. Yapılan çalışmalarda bazı dişi köpeklerde prolaktin ve östrojen arasında pozitif bir uyum bulunmuştur.

Klinik Belirtiler

Yalancı gebelik sendromu genellikle huzursuzluk, aktivitede azalma, yuva yapma, hırçın davranışlar, karın bölgesinin yalanması, doğum hazırlığı yapacak şekilde yerleri kazma ve pozisyon almaya çalışma, objelere karşı annelik davranışları ve başka yavruları sahiplenme gibi belirtilerle başlar. Daha sonra, yalancı gebe köpeklerde ağırlık artışı, memelerin genişlemesi, boyutunun artması hatta süt sekresyonu ve salınımı ve bazen de doğuma benzer abdominal kontraksiyonlar gözlenebilir. En yaygın belirtisinin laktasyon olduğu bildirilmesine rağmen agresyon ve hiperaktivite gibi davranışsal belirtiler de sıklıkla görülebilir. Zamanla fizyolojik belirtilerin yoğunlaştığı ve dişi köpeğin doğuma hazırlanır gibi yuva yapmaya çalıştığı izlenir.

Klinik yalancı gebelikte meme bezleri laktasyona hazırlanır gibi gelişir. Buna ek olarak pelvis ve dış genital organlarda da gebe köpeklerdekine benzer biçimde gevşemenin olabilmektedir.

Bazı olgularda fiziksel belirtiler, davranışsal belirtilerden önce fark edilir. Tüm meme zincirinde olmasına rağmen, meme hipertrofisi genellikle son iki arka meme bezinde oluşmaktadır. Yalancı gebeliğin ilk yarısı boyunca köpeklerin meme bezleri büyür, ikinci yarısında ise yavaş yavaş laktasyon başlar. Süt salgısı, yuva yapma veya objeleri sahiplenme durumunda artmaktadır.

Klinik yalancı gebelikte en önemli belirtiler davranış bozuklukları ve memelerden süt veya sekresyon gelmesidir. Tipik bulgu yaygın meme ödemidir. Meme başlarından açık renkten, kahverengiye kadar değişen sulu veya yoğun olan bir sekresyon gelir.

Komplikasyonları

Yalancı gebe köpeklerde uterus genellikle genişler ve aşırı büyüyen uteruslarda hiperplastik endometrial dokuda annular bantlar oluşur. Yalancı gebelik pyometraya ön sebep olabilmektedir.

Yalancı gebelik ve prolaktin değerlerinin yükselmesinin meme tümörleri patojenitesi açısından olumsuz etkileri olabilmektedir.

Yalancı gebelikte mastitis ve meme hipertrofisi gibi komplikasyonlar oluşabilir. Ayrıca davranışsal anormalliklerden dolayı çevresinde ve sahibinde huzursuzluk oluşur. Meme bezlerinin yalanması, sahibi tarafından memeye yapılan masajlar, meme bezine yapılan sıcak kompresler ve memelerin sağılması yalancı gebeliği daha da şiddetlendirir.

Yalancı gebelik gastrointestinal bozukluklar, poliüri, polidipsi, mukometra, mastitis, meme tümörleri ve uterusta kistik yapılara yol açabilmektedir.

Sebepleri

• Diöstrüsdaki normal köpeklere göre prolaktinde aşırı miktarda artışın şekillenmesi.
• Diöstrüsun sonunda progesteronun normal azalma seyrinde meydana gelen endokronolojik değişikliklere aşırı biçimde duyarlı olma.
• Ekzojen progestagenlerin kullanılmasıyla uyarılan yalancı luteal faz.
• Progesteron seviyesinin aniden düşmesi.
• Hipofiz mikroadenomlari ile ilişkili idiopatik hiperprolaktinemiler.
• Çevrede bulunan başka yavrular tarafından oluşturulabilecek uyarılara veya diğer görsel, fiziksel veya sosyal uyarılara cevap olarak gelişen hiperprolaktinemiler.

Tanısı

Yalancı gebeliğin tanısı anamnez ve fiziksel muayeneler ışığında köpeğin durumuna ve yaygın olarak görülen klinik belirtilere göre değerlendirilmelidir. Gebelikten ayırt edilebilmesi için çiftleşmeyi izleyen 20. günden itibaren ultrasonografi, abdominal palpasyon veya çiftleşmeyi izleyen 40. günden itibaren abdominal radyografi kullanılabilir.  Gebe ve yalancı gebe köpekler arasındaki farklılık, gebeliğe özgü olan relaksin üretimi ve doğum öncesi artan PGF_2α ile ilişkilendirilebilir.

Yalancı gebelikte meme bezlerinde gelişme görülür ve memelerden seröz, sangienöz veya süt benzeri bir sekresyon gelir. Uterusun boyutları değişir ve histolojik incelemede endometriyal hiperplazi tespit edilebilir.

Sağaltım Seçenekleri

Hafif seyreden ve anneliktekine benzer davranışları göstermeyen köpeklerde sağaltım yapılmayabilir. Ancak yalancı gebelik ve bunu takiben gelişebilecek meme tümörleri arasında bir bağlantının, tekrarlayan olgularda şekillenme olasılığı göz önüne alındığında hafif olgularda bile medikal sağaltım önerilmektedir.

Memelerin yalanmasını önlemek için Elizabeth yakalığı önerilir. Memelerin yalanması veya memelere kompres yapmak laktasyon için potansiyel uyarıcıdır.

Yalancı gebeliğin sağaltımında çeşitli ilaç uygulamaları yapılmaktadır. Laktasyonun görüldüğü durumlarda diüretikler, davranış problemlerinin olduğu durumlarda sedatifler kullanılabilmesine rağmen yaygın sağaltım seçenekleri progesteron, östrojen ve androjen gibi steroidler olmuştur. Bunlardan daha yeni olan bromokriptin, cabergolin ve metergolin gibi antiprolaktin özellikteki ilaçlar da sağaltımda başarıyla kullanılmaktadır. Bromokriptin kusmaya sebep olabileceğinden antiemetik bir preparat ile kullanılmalıdır.

Köpeğin egzersiz ve yürüyüşlerinin artırılması önerilir. Davranış semptomlarının önemli olduğu durumlarda non-fenotiazin trankilizanlar faydalı olabilir. Sedatifler, huzursuzluk ve yuva yapma davranışlarını kontrol edebilir. Sahibini ve çevreyi rahatsız eden ciddi semptomlarda yavru gibi algılanan tüm oyuncaklarının uzaklaştırılması ve köpeğin kendi memesini emmemesi için kıyafet giydirilmesi önerilir.

Klinik olarak ağır seyreden yalancı gebe köpeklerde geçmişte uygulanan farmakolojik yaklaşımlar; östrojenler, progestagenler ve androjenleri içeren steroid sağaltımları şeklinde sıralanabilir. Dopamin agonistleri prolaktini baskılamak üzere tercih edilmektedir.

Yalancı gebelik belirtilerini iyileştirmek için akupunktur ile sağaltımın uygulanabileceği belirtilmektedir. Akupunktur ile sağaltımdan sonra da semptomların genellikle kaybolduğu ve herhangi bir yan etkinin görülmediği bildirilmektedir.

Bu dönemde dişinin gıda ve sıvı alımının da bir ölçüde azaltılması tedaviye yardımcı olmaktadır. Köpeklerde yalancı gebeliğin önüne geçmede en radikal çözümü ovariohisterektomidir.

Öğretim Görevlisi Ahmet YILDIZ